PIĘTNAŚCIE LAT LAT MINĘŁO…
Uniwersytet Otwarty „Pokolenia” rozpoczął działalność w lutym 2006 roku z inicjatywy podkowiańskich stowarzyszeń: „Związku Podkowian” i Towarzystwa Przyjaciół Miasta Ogrodu Podkowa Leśna.
Lata 2006–2010
Powołanie i zorganizowanie Uniwersytetu, przy poparciu – od momentu powstania – burmistrza Andrzeja Kościelnego i samorządu Podkowy Leśnej, stanowiło realizację jednego z zapisów „Strategii zrównoważonego rozwoju miasta ogrodu Podkowa Leśna na lata 2005–2014”. Istotnym komponentem tej pierwszej zwartej i przemyślanej w dłuższej perspektywie czasowej oferty edukacyjno-kulturalnej dla dorosłych mieszkańców miasta była aktywizacja i integracja lokalnej społeczności.
W ciągu pięciu lat na naszym Uniwersytecie odbyło się blisko 180 wykładów, w tym 20 wyjazdowych. Prowadzili je naukowcy, artyści, znane postacie ze świata kultury i polityki – często mieszkańcy Podkowy i sąsiednich miejscowości. Dzięki wycieczkom, uczestnicy poznawali bliższe i dalsze okolice, odkrywając atrakcyjne miejsca i fascynujących ludzi.
Przy opracowaniu programu oraz zasad działania wsparcia udzielali z jednej strony członkowie Rady Programowej, a z drugiej, na bieżąco, Rada Słuchaczy. Bardzo szybko w prace programowe włączyli się słuchacze, co zaowocowało grupą nordic walking, tai chi oraz pierwszymi warsztatami artystycznymi. Anna Foss zorganizowała Klub Ogrodowy i zajęcia rehabilitacyjne na basenie. Z inicjatywy Beaty Tarłowskiej powstała grupa wokalna, a ówczesne kierownictwo MOK poprowadziło warsztaty teatralne, które później przekształciły się w zespół teatralno-muzyczny „Komu wiersz, komu piosenkę”, współtworzony przez Katarzynę Szmanię-Rasz. Od 2008 roku odbyło się 16 premier. Spektakle miały różnorodny charakter – raz były poważne, jak „Psalmy Dawida”, innym razem kabaretowe, jak autorski program słuchaczy „Pięć lat minęło, jak jeden dzień”. Czasem uczestniczyli w nich zaproszeni goście, profesjonalni aktorzy i muzycy oraz znane chóry. Autorkami scenariuszy i realizatorkami były: Anna Foss, Katarzyna Jakucewicz, Katarzyna Szmania-Rasz, Beata T. Tarłowska, a ostatniego przedstawienia z cyklu „Szuflada”, zaprezentowanego na zakończenie X semestru – słuchaczki Danuta Jocz i Danuta Szewczyk. Opiekę artystyczną sprawowali Beata Bierońska, Joanna Cichoń-Dąbrowska i prof. Michał Bogusławski, dzięki któremu część spektakli została zarchiwizowana przez Zespół Podkowiańskiej Wideokroniki. Część wykładów i spektakli utrwalił w formie audiozapisu sympatyk naszego uniwersytetu Antoni Tarłowski.
Słuchacze korzystali także w sposób zorganizowany z bogatej oferty teatrów warszawskich. W ciągu pięciu lat odbyli ponad 60 „wycieczek teatralnych” do stolicy, których inicjatorką i koordynatorką była Beata Tarłowska.
Program wykładów kończył się zgodnie z kalendarzem akademickim, ale w czasie wakacji kontynuowano spotkania Klubu Ogrodowego prowadzonego przez Annę Foss, warsztaty malarskie w autorskiej pracowni Anny i Piotra Łukasiewiczów oraz spacery nordic walking pod opieką słuchacza – Andrzeja Piekuna.
Uczestnicy warsztatów malarskich wystawiali swoje prace zarówno na podkowiańskich wernisażach, jak i w czasie Warszawskiego Forum Uniwersytetów Trzeciego Wieku w 2009 roku, gdzie zaprezentowali swoje dokonania także członkowie zespołu teatralnego oraz grupa tai chi. Spektakl „Dialog na narodzenie Chrystusa” przygotowany przez Annę Foss i Joannę Cichoń-Dąbrowską zajął II miejsce w Mazowieckim Przeglądzie Teatrów Obrzędowych 2009. Zespół wokalny pod kierunkiem Marzenny Grzymały wziął udział w czerwcu 2008 roku w „Juvenaliach” UTW na Białołęce.
Na oddzielną uwagę zasługuje cykl zajęć filmowych, na który składały się warsztaty filmu dokumentalnego i pokazy filmowe w ramach Klubu Filmu Dokumentalnego, prowadzone przez prof. Michała Bogusławskiego, oraz dyskusyjny Klub Filmu Fabularnego, animowany przez Beatę Wróblewską. Powstał Zespół Podkowiańskiej Wideokroniki, którego członkowie w ramach prac warsztatowych wykonali dokumentację filmową wybranych wydarzeń podkowiańskich oraz wiele autorskich dokumentów. Wszystkie wykłady, wycieczki, spotkania poetycko-muzyczne, spotkania Klubu Ogrodowego mają dokumentację zdjęciową. W 2009 roku z inicjatywy słuchaczy powstał Klub Podróżnika, koordynowany przez Ewę Domaradzką. Odbyło się ponad 10 popołudniowych spotkań, w czasie których słuchacze odbyli „podróże” do interesujących miejsc na całym świecie, a przewodnikami byli mieszkańcy Podkowy i osoby z nimi zaprzyjaźnione.
Podstawowy program Uniwersytetu był finansowany z budżetu miasta oraz wpłat słuchaczy (czesne, wpisowe i darowizny). W ciągu pięcioletniej działalności Związek Podkowian, odpowiedzialny za uniwersytet od strony finansowej i organizacyjnej, starał się o zewnętrzne środki, przede wszystkim na zajęcia dodatkowe. W wyniku aplikacji do różnorodnych programów pozyskano około 120 tys. zł na sfinansowanie zajęć artystycznych (ceramicznych, witrażowych, malarskich, malowania na jedwabiu itp.), komputerowych, językowych, warsztatów filmowych oraz na współpracę zagraniczną. Partnerski program Unii Europejskiej Grundtvig „Uczenie się przez całe życie”, koordynowany przez Annę Łukasiewicz, był szansą poznania instytucji zajmujących się edukacją dorosłych w Hiszpanii, Turcji, na Łotwie i Litwie. Dzięki grundtvigowym wizytom Uniwersytet i jego słuchacze oraz Podkowa stały się znane poza granicami Polski.
W tworzenie programu i działalność Uniwersytetu Otwartego „Pokolenia”, zgodnie z przyjętymi założeniami, angażuje się coraz większa grupa słuchaczy, którzy rozwijają różnorodne zainteresowania, zdobywają nowe umiejętności i dbają o kondycję fizyczną. Odkrywają w sobie nowe pasje i talenty, które w ramach zajęć uniwersyteckich mogą realizować. Nawiązują nowe znajomości i przyjaźnie, rozwija się sąsiedzka sieć pomocy. W ciągu minionych lat odbyło się wiele spotkań towarzysko-literacko-edukacyjnych w prywatnych domach słuchaczy. W rozmowach wymieniane są częściej opinie o uniwersyteckich wydarzeniach niż o własnych dolegliwościach, których przecież nie brakuje. Coraz częściej starsi mieszkańcy Podkowy, spotykając się na ulicy, w sklepie, na spacerze lub na imprezie kulturalnej, pozdrawiają się z uśmiechem.
W lutym 2011 roku decyzją organizacji założycielskich Uniwersytet Otwarty „Pokolenia” oddano pod skrzydła Centrum Kultury i Inicjatyw Obywatelskich, które wcześniej odgrywało rolę partnera.
Ewa Domaradzka, Anna Foss, Beata Teresa Tarłowska, Andrzej Tyszka
Lata 2011–2016
Kolejne pięć lat w historii Uniwersytetu to kontynuacja tego, co wypracowano w czasie pierwszego okresu jego istnienia. Nadal główną formą działania są środowe wykłady z różnych dziedzin. Prowadzą je osoby zarówno ze środowiska podkowiańskiego, jak i z zewnątrz – wykorzystywana jest bowiem bliskość stołecznego ośrodka akademickiego. W każdym semestrze pojawiają się wśród wykładowców nowe twarze, ale nie może zabraknąć tych stałych, jak Józef Kolinek i Igor Pogorzelski (muzyka), prof. Paweł Stępień (literatura), dr Anna Zagrodzka (historia sztuki) czy Michał Pieńkowski (film). Każdy wykład to solidna porcja wiedzy, ale przede wszystkim spotkanie, okazja do rozmów na różne tematy. Czasami najciekawsza część wykładu toczy się w kuluarach, kiedy to wianuszek studentów otacza wykładowcę, zadając wnikliwe pytania.
Wszyscy wykładowcy podkreślają, że lubią do Podkowy przyjeżdżać. Po pierwsze: ze względu na stylową, zabytkową salę wykładową i „piękne okoliczności przyrody”, a po drugie: ze względu na słuchaczy, którzy swoim skupieniem i zainteresowaniem tworzą dobrą atmosferę do dzielenia się wiedzą.
W 2013 roku, dzięki podpisaniu umowy z Uniwersytetem Otwartym działającym przy Uniwersytecie Warszawskim, UOP uzyskał możliwość korzystania z bogatych zasobów dydaktycznych tej jednostki.
Czasami nasi słuchacze udają się po wiedzę do Zamku Królewskiego, Wilanowa, Łazienek, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Muzeum Kresów, Pałacu w Radziejowicach. Wykłady wyjazdowe cieszą się wielką popularnością (zawsze pełen autokar!), gdyż pozwalają uczestnikom odkrywać nowe miejsca i nowe tematy.
Chętnie podejmowana jest partnerska współpraca z lokalnymi organizacjami pozarządowymi. I tak:
- Towarzystwo Przyjaciół Miasta Ogrodu Podkowa Leśna proponuje co roku wykład na temat demokracji lokalnej.
- Związek Podkowian w ramach projektu „Przychodzimy, odchodzimy” (dotacja z ASSOS) zorganizował dwa wykłady „literackie” oraz wycieczkę do Muzeum Zofii Nałkowskiej w Otwocku.
- Stowarzyszenie LGD „Zielone Sąsiedztwo”, dzięki projektowi Grundtvig „Lasy dla wszystkich, wszyscy dla lasów”, umożliwiło słuchaczom wysłuchanie serii wykładów dotyczących bioróżnorodności, udział w wycieczkach do puszcz Kampinoskiej, Bolimowskiej, Białowieskiej, w wyjeździe studyjnym na Litwę oraz w warsztatach malarskich organizowanych przez Galerię Artefakt.
Warto również wspomnieć uczestnictwo w projekcie „Bezpieczne finanse seniora” (współpraca: Federacja UTW z Nowego Sącza) oraz w projektach koordynowanych przez Fundację Ziemia i Ludzie „Bioróżnorodność to także my” i „Rok dla klimatu”.
Bardzo lubiane są spotkania przy herbacie w Klubie Podróżnika, w którym można bezpiecznie pokonywać czasoprzestrzeń, słuchając o krajach dalekich i bliskich. W ten komfortowy sposób zwiedzano m.in. Ekwador, Kirgizję, Tadżykistan, Uzbekistan, Gruzję, Namibię, Kubę, Koreę, Islandię, a z bliższych – Francję, Włochy czy Portugalię.
W „realu” odbyły się wycieczki na Podlasie, do Żyrardowa, Warki oraz wspomniane wcześniej grundtwigowe wyprawy „leśne”.
Z niezmienną energią działa Klub Nordic Walking. Bez względu na pogodę (lub jej brak) grupa wyrusza w piątki o 10.00 pod wodzą Andrzeja Piekuna spod budynku przy Świerkowej. Najpierw oczywiście rozgrzewka…
Pomysłem A. Piekuna, słuchacza Uniwersytetu Otwartego „Pokolenia” „od zawsze”, tj. od 2006 roku, było zorganizowanie mazurskiego rejsu dla studenckiej braci. W rejsie wzięło udział sześciu odważnych panów. Dla niektórych była to „żeglarska inicjacja”, z której wyszli zwycięsko. Kolejny rejs miał już charakter koedukacyjny.
Klub brydżowy to również pomysł słuchacza, Jacka Dąbrowskiego. Skład osobowy tej grupy daleko wykracza poza ramy UOP, ale początek dał jej nasz Uniwersytet.
Od kliku lat nasi słuchacze praktykują angielski pod kierunkiem Magdaleny Majewskiej, która sama się zgłosiła z chęcią prowadzenia lekcji dla osób 50+ (w czym nie przeszkadza jej własne 25+…).
Kontynuuje swoje tradycje spotkań Klub Ogrodowy, który animuje Anna Foss.
Słuchacze Uniwersytetu to ludzie twórczy, o czym świadczą chociażby sukcesy zespołu Teatru Otwartego. Z racji nazwy jest otwarty dla wszystkich, bez względu na wiek i przynależność do Uniwersytetu, aczkolwiek jego korzenie są właśnie stąd.
Działania merytoryczne Uniwersytetu wspierane są przez Radę Programową, a bieżącą działalność wspomaga Rada Słuchaczy.
Uniwersytet spełnia w naszej społeczności trzy funkcje: edukuje, aktywizuje i integruje. Świetnie to ujęła Danusia Szewczyk, autorka słów piosenki uniwersyteckiej, która śpiewana jest na rozpoczęcie każdego semestru do melodii skomponowanej przez Marzenę Grzymałę.
Należy dodać, że społeczność Uniwersytetu Otwartego „Pokolenia” to nie tylko podkowianie. Tworzą ją też osoby z Grodziska, Milanówka, Brwinowa, Komorowa, Pruszkowa, nawet z Warszawy. Nazwa „otwarty” obliguje i nie pozwala zamykać się w granicach administracyjnych Podkowy Leśnej. Obecnie około 100 osób w różnym stopniu korzysta z proponowanych form działania. W sumie w ciągu dziesięciu lat na Uniwersytet zapisało się około 250 słuchaczy, z czego 40 jest z nami od początku..
W 2011 roku podpisane zostało porozumienie z UTW w Brwinowie i Milanówku, postulujące dzielenie się wiedzą, wzajemne zapraszanie na imprezy i wycieczki.
Od 2012 roku podkowiański UOP należy do Fundacji Ogólnopolskie Porozumienie UTW. Dzięki temu jego reprezentanci mogli uczestniczyć w II Kongresie UTW organizowanym z okazji 40-lecia ruchu w Polsce. I tak pan Andrzej Czarnecki, przewodniczący Rady Słuchaczy, został delegatem do Ogólnopolskiego Parlamentu Seniorów, który obradował w październiku 2015 roku.
Uniwersytet Otwarty „Pokolenia”, choć mały i kameralny, niewątpliwie wnosi niebanalny wkład w rozwój uniwersytetów trzeciego wieku, koncepcji, która w Polsce trafiła na podatny grunt i której owocem jest ponad 500 placówek rozsianych po całym kraju (stan na połowę roku 2015). Przyjemna i budująca jest świadomość, że podkowiański UOP jest częścią większej całości i swoją aktywnością, inicjatywą, pomysłem dokłada cegiełkę do idei „uczenia się przez całe życie”.
Barbara Potkańska
Lata 2016-2021
W lutym 2021 roku zamknęliśmy piętnastolecie działań Uniwersytetu Otwartego „Pokolenia”, które można opisać równaniem matematycznym 5+10=15. Ta piątka to Uniwersytet pod auspicjami założycieli – Związku Podkowian i Towarzystwa Przyjaciół Miasta Ogrodu Podkowa Leśna. Ta dziesiątka – to Uniwersytet już pod skrzydłami Centrum Kultury i Inicjatyw Obywatelskich. Świętując w lutym 2021 roku piętnastolecie Uniwersytetu, jednocześnie obchodzimy zatem dziesięciolecie jego obecności w CKiIO.
Wydaje się, że były to dobre lata. Regularnie odbywały się wykłady, kontynuowane były zajęcia brydżowe i spotkania w Klubie Podróżnika, a do tego doszły nowe sekcje: gimnastyczna, plastyczna i tańców integracyjnych. W nieco nowej odsłonie realizowano naukę angielskiego, a mianowicie jako „spotkania przy herbacie”. Dalej prężnie działała grupa nordic walking, przemierzająca co piątek stare trasy i wytyczając nowe. Latem 2019 roku spotykała się grupa zainteresowana ziołami, aby poznawać ich leczniczą moc. Teatr Otwarty nie ustawał w poszukiwaniach twórczych i jego spektakle jak zwykle przyciągały nie tylko podkowiańską widownię.
Składam w tym miejscu podziękowania wszystkim animatorom i wolontariuszom:
Jackowi Dąbrowskiemu (brydż), Joannie Cichoń-Dąbrowskiej (Teatr Otwarty), Małgosi Lekszyckiej (plastyka), Justynie Liberadzkiej (gimnastyka), Andrzejowi Piekunowi (nordic walking), Dorocie Rychlik (warsztaty zielarskie).
„Angielski przy herbacie” i „Tańce integracyjne” prowadziła niżej podpisana i miała z tego dużą przyjemność! Dziękuję zatem uczestnikom i uczestniczkom zajęć za moc i energię, która towarzyszyła spotkaniom i dodawała nam sił do zwalczania codziennych trudności.
Dziękuję Radzie Słuchaczy i Radzie Programowej za realne i mocne wsparcie w działaniach, wszelkie pomysły i roztaczanie dobrej aury wokół Uniwersytetu.
Dziękuję wszystkim, którzy dzielili się wrażeniami ze swoich turystycznych wypraw w Klubie Podróżnika, rozpalając naszą wyobraźnię i chęć ruszenia w świat.
Wielkie uznanie należy się wykładowcom, którzy z pasją i znawstwem wprowadzali nas w świat wiedzy i sprawiali, że nasze mózgi pracowały na najwyższych obrotach!
Wszystko to starannie dokumentował, chwytając „decydujące momenty”, Oskar Koszutski. Dziękujemy i prosimy o jeszcze!
A wracając do naszych aktywności: staraliśmy się „nie zasiedzieć” i czasami ruszyć „gdzieś w Polskę”, a przynajmniej do Warszawy…
Tradycją stały się majowe 2–3-dniowe wycieczki (Bydgoszcz i Toruń, Wrocław i Park Mużakowski, a w planach na 2020 były Sejny i Suwalski Park Narodowy), wyprawy do muzeów i galerii sztuki, przeważnie raz w miesiącu.
Polubiliśmy także wspólne wyjścia do teatrów. Byliśmy w Narodowym, Och-Teatrze, Operze Królewskiej, Warszawskiej Operze Kameralnej, we Współczesnym…
Staraliśmy się nie omijać żadnej okazji do współpracy tak z lokalnymi, jak i z ponadlokalnymi partnerami. To wzbogacało nasz program i uczyło, że „co dwie głowy, to nie jedna…”
I dlaczego nie mogło tak wszystko iść gładko do samego końca tego piętnastolecia? Nie mamy wpływu na pewne rzeczy, ale na to, jak je przeżywamy i znosimy – na pewno tak. Zatem bardzo dzielnie chodzimy w maskach, staramy się być online i może nawet na FB i Zoomie, i… cóż, czekamy na lepsze czasy i prawdziwe spotkania, bez dystansu i ekranu.
Barbara Potkańska
