Historia Pałacyku Kasyno

W połowie 1925 r. Stanisław Lilpop (1863-1930), przedsiębiorca i właściciel majątku – „Dobra Podkowa Leśna” oraz „Bank Związku Spółek Zarobkowych”  i konsorcjum przemysłowe „Siła i Światło S.A.” – powołali spółkę majątkową, o nazwie nawiązującej do XIX-wiecznej idei Miast-Ogrodów Anglika Ebenezera Howarda -„Miasto-Ogród Podkowa Leśna S. o. o.”. Jednym z pierwszych działań spółki było wydzielenie z terenu przeznaczonego na Miasto-Ogród, połaci około 14 hektarów na park miejski oraz podjęcie decyzji o stworzeniu w jego północno-wschodniej części pawilonu sportowego.

Autorem projektu zagospodarowania przestrzeni parku był znany warszawski ogrodnik – architekt Leon Danielewicz. Zgodnie z jego koncepcją, park uporządkowano i wybudowano w nim korty tenisowe, przygotowano także tereny dla sportów zimowych – tor saneczkowy z wieżą startową. Prace projektowe nad budynkiem Klubu Sportowego w malowniczym parku miejskim powierzono architektowi Juliuszowi Dzierżanowskiemu, późniejszemu mieszkańcowi powstającego Miasta-Ogrodu.

Projektując bryłę Pałacyku, architekt zainspirował się obiektem pewnego kasyna w uzdrowisku Vichy, stąd przypuszczalnie wywodzi się drugi człon nazwy obiektu – Kasyno. Zaprojektowany przez Dzierżanowskiego Pałacyk opiera się na dwóch parterowych pawilonach, zestawionych do siebie pod kątem prostym. Projektant połączył je masywnym korpusem środkowym, oflankowanym po bokach dwoma wielobocznymi alkierzami. Na wysokości piętra, między alkierzami, znajduje się obszerny taras kryty płaskim daszkiem wspartym na pięknych, drewnianych arkadach. Cofnięta wieloboczna kondygnacja drugiego piętra zwieńczona jest drewnianym, ośmiobocznym belwederkiem – wieżyczką, pokrytym wysokim hełmem z szerokim okapem. Wieżyczka stanowi jednocześnie interesujący punkt widokowy.

W czerwcu 1928 r., w części Pałacyku została otwarta kawiarnia – restauracja (od 15 listopada 2008 r.   można ponownie ją odwiedzać, przywróconą w tym samym miejscu po latach).

Klub Sportowy „Pałacyk Kasyno”, służył mieszkańcom Podkowy Leśnej w swoim klubowym charakterze do 1939 r. „Sala Lustrzana” – największe pomieszczenie obiektu, znajdujące się na pierwszym piętrze, bywała świadkiem wielu wystawnych rautów i przyjęć.

W czasie II wojny Kasyno kilkakrotnie zmieniało profil działania. W pierwszym okresie wojny funkcjonowała tu wyłącznie elegancka i droga restauracja, prawdopodobnie i kasyno, w niektórych okresach dostępne wyłącznie dla Niemców. Heroiczny okres w dziejach Pałacyku to czas Powstania Warszawskiego. Do II połowy 1945 r. znajdował się w nim oddział wewnętrzny warszawskiego Szpitala Wolskiego. Organizatorkami Szpitala były: dr med. Janina Misiewicz, dr Wiwa Jaroszewicz i Nonna Lipińska – Łyżwańska. W połowie sierpnia 1944 r. dotarł do Pałacyku pierwszy transport rannych. Szpital funkcjonował przez cały okres Powstania i po wyzwoleniu, do połowy 1945 r. Przeszło przez niego kilkaset rannych i chorych. Oficjalne dane RGO potwierdzone przez Niemców podają, że tylko w dniu 29 września 1944 r. w Kasynie przebywało 220 chorych.

Po zlikwidowaniu szpitala powstańczego, jesienią 1945 r., w Kasynie usytuowano bursę dla sierot popowstaniowych. Istniała do końca 1952 r., do momentu, w którym budynek został przekazany na potrzeby szkoły podstawowej w Podkowie Leśnej. Do południowego pawilonu dobudowano rozległy barak i tak szkoła funkcjonowała tu do roku 1963. W 1964 r. lokalne władze samorządowe wydzierżawiły budynek wraz z gruntem Centralnemu Związkowi Spółdzielni Spożywców „Społem” z przeznaczeniem na ośrodek szkoleniowo – wypoczynkowy. W ten sposób obiekt został wyłączony z życia miasta na dłuższy czas…

Dopiero podczas ostatniej kadencji dawnej władzy samorządowej, radni zainteresowali się należącym do miasta niszczejącym budynkiem i podjęli uchwałę o odebraniu ówczesnemu użytkownikowi praw do dzierżawy w celu przywrócenia Pałacykowi jego pierwotnych funkcji. Był to początek drogi do faktycznej realizacji planów przywrócenia świetności dawnej siedzibie Klubu Sportowego. Nowa władza samorządowa, po formalnym przejęciu obiektu w 1993 r., nie potrafiła go, z braku możliwości finansowych, właściwie zagospodarować. Próby znalezienia sponsora strategicznego nie powiodły się. Potencjalni kontrahenci zainwestowanie w remont obiektu warunkowali jego zakupem. Na to nie godziła się część radnych, a przede wszystkim, miejscowych społeczników.

Dzięki wysiłkom organizacji pozarządowych: Towarzystwa Przyjaciół Miasta Ogrodu Podkowy Leśnej oraz – od 2001 r. – Stowarzyszenia Związku Podkowian, mimo kilkakrotnie uchwalanych przez Radę Miasta postanowień o sprzedaży, Pałacyk pozostał w gestii władz miejskich, by w przyszłości służyć mieszkańcom Podkowy Leśnej.

Sytuacja radykalnie uległa zmianie w czasie IV kadencji Rady Miasta (2002-2006). Wówczas Burmistrzem Miasta – Ogrodu został Andrzej Kościelny. Opracowany wspólnie wniosek o środki unijne został zaakceptowany, a za pozyskane środki wykonano wszelkie niezbędne prace remontowo – adaptacyjne.

Obecnie, zrewitalizowany Pałacyk Kasyno, oddany w 2007 r. do użyteczności publicznej, jest siedzibą Centrum Kultury i Inicjatyw Obywatelskich i rozpoczął nowy okres swych dziejów.

Oskar Koszutski